Nog geen boetes voor kantoren zonder verplicht energielabel C

Bijna de helft van alle eigenaren van grotere kantoren in Nederland is sinds 1 januari dit jaar in overtreding, omdat hun panden niet voldoen aan de juiste energielabels. Toch lijkt het er niet op dat zij snel een boete zullen krijgen.

Nederlandse kantoorpanden die groter zijn dan 100 vierkante meter, moeten sinds dit jaar verplicht beschikken over minimaal energielabel C. Zij zijn hier afgelopen jaar per brief van op de hoogte gebracht. Enkele uitzonderingen daargelaten, mogen kantoren volgens de nieuwe regels maximaal 225 kWh per vierkante meter per jaar uitstoten. Dit is al in 2012 wettelijk aangekondigd in het Bouwbesluit, met als doel het Nederlandse kantoorpark energiezuiniger te maken.

Toch voldoet nog maar 55 procent van de Nederlandse kantoren aan deze vereiste, meldde de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) op 1 januari dit jaar.

Eén op de tien kantoren heeft energielabel D of slechter en 35 procent heeft nog geen energielabel. Kantoorgebouwen zonder minimaal energielabel C mogen vanaf dit jaar echter niet meer als kantoor worden gebruikt, schrijft de RVO op zijn site.

Zowel in de Randstad als in de provincies Noord-Brabant, Limburg, Groningen en delen van Overijssel bevinden zich nog veel bedrijfspanden zonder het juiste energielabel, schreef het Kadaster medio december in een onderzoek.

De handhaving is in handen van de gemeenten. De straffen kunnen fors zijn, blijkt uit een mail van een woordvoerder van de RVO aan Business Insider. “De gemeente kan opleggen dat het kantoorgebouw niet als kantoorgebouw gebruikt mag worden, tot er alsnog een energielabel C of beter is afgegeven en geregistreerd. Ook kunnen andere maatregelen worden genomen zoals: het geven van een waarschuwing tot het opleggen van een last onder dwangsom, bestuursdwang of - bij herhaaldelijke overtreding - een bestuurlijke boete.”

Toch zouden veel kantooreigenaren erop gokken dat ze voorlopig geen boete krijgen vanwege een tekort aan handhavers, schreef ABN Amro afgelopen najaar in een analyse.

Nog geen boetes uitgedeeld door gemeenten

Tot dusver zijn er inderdaad nog geen boetes uitgedeeld of panden gesloten, blijkt uit een rondgang van Business Insider langs de twintig grootste gemeenten van Nederland.

Ook zijn er nog geen lasten onder dwangsom opgelegd. Nog maar enkele gemeenten hebben een waarschuwing gegeven aan overtredende bedrijven. Wel stellen veel gemeenten eigenaren van kantoren de afgelopen jaren op de hoogte te hebben gebracht van het - indertijd - aanstaande verbod.

Dat er nog geen boetes zijn uitgedeeld, lijkt in lijn te zijn met de landelijke handhavingsstrategie van Informatiepunt Leefomgeving (IPLO). Het IPLO plaatste op zijn site een stappenplan voor het toezicht op de naleving van de wet. Het doel van deze toelichting van de regelgeving is, zo schrijft de RVO aan Business Insider, "het stimuleren van een gelijke wijze van toezicht en de handhaving binnen alle gemeentes van Nederland".

De meeste gemeenten verwijzen bij hun handhavingsstrategie dan ook naar dit landelijke handhavingsplan. Het IPLO schrijft voor dat gemeenten tussen 1 januari en eind maart 2023 bedrijven in overtreding hierover aanschrijven. Kantooreigenaren krijgen na zo'n waarschuwing van de gemeente nog twaalf weken om een geldig energielabel te bemachtigen of een planning in te dienen om tot zo'n label te komen.

Slagen zij daar niet in, dan kan de gemeente een last onder dwangsom opstellen. Als zij na nog eens twaalf weken niet met minimaal een planning komen, is het volgens het IPLO-stappenplan de bedoeling dat gemeenten overgaan tot een last onder dwangsom. Uiteindelijk kan zelfs tot sluiting worden overgegaan. Als kantooreigenaren een goede planning inleveren, krijgen zij nog maximaal een jaar om energielabel C te bemachtigen.

Stel dus dat bedrijven in overtreding eind maart een aanschrijving van de gemeente krijgen en tweemaal gebruikmaken van de landelijk voorgeschreven twaalf weken om tot een plan te komen. Zij zouden dan, in theorie, nog tot uiterlijk medio september 2024 hebben om te voldoen aan een wet die sinds 1 januari 2023 geldt.

Gemeenten versturen eerste waarschuwingen

Nog maar weinig grote gemeenten hebben kantooreigenaren aangeschreven sinds zij vanaf 1 januari in overtreding zijn, blijkt uit de rondgang van Business Insider. Het meest ver lijken de gemeenten om en nabij Amsterdam te zijn, die de handhaving uit laten voeren door de zogeheten omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. In dit gebied staan volgens de dienst nog ruim 1.400 panden zonder het juiste energielabel.

Zaanstad laat weten dat deze dienst is "gestart met het versturen van waarschuwingsbrieven". 185 panden in Zaanstad zouden volgens de lokale omgevingsdienst nog niet het benodigde energielabel hebben. Een woordvoerder van de gemeente Haarlemmermeer meldt dat de eerste waarschuwingsbrieven deze week de deur uitgaan. Het gaat om zo'n vijftig brieven. 304 kantoren in deze gemeente hebben volgens de omgevingsdienst nog niet het juiste energielabel.

Of er al waarschuwingen in Amsterdam de deur uit zijn gegaan, blijft onduidelijk. De gemeente verwijst naar een dinsdag verschenen persbericht van de dienst, waarin staat dat de eerste "waarschuwingsbrieven" zijn verstuurd.

Er lijkt wel werk aan de winkel in Amsterdam. In een brief aan de gemeenteraad deelde wethouder Economische Zaken Sofyan Mbarki eind december mee dat van alle Amsterdamse kantoren die minimaal energielabel C moeten krijgen, nog maar 41 procent dit label bezit. Meer dan 1.200 kantoren hadden nog niet zo'n label. Volgens de omgevingsdienst zouden dit er inmiddels nog 667 zijn, al telt de dienst geen panden van kleiner dan 800 vierkante meter mee. Daar houdt de gemeente zelf het toezicht op.

De gemeenten Groningen, Almere en Breda lijken ook op weg te zijn om voor eind maart de waarschuwingen de deur uit te hebben gedaan. De gemeente Groningen stelt overtreders in maart aan te schrijven, Almere spreekt van een "streven" om "nog dit kwartaal waarschuwingen te versturen" en de gemeente Breda stelt te "verwachten" dat er deze maand met "de eerste" kantooreigenaren contact zal worden opgenomen.

Andere grote gemeenten koppelen er nog geen tijdsplan aan vast, maar stellen dat het waarschuwen van bedrijven wel op de planning staat. De gemeente Den Haag meldt dat "binnenkort" de "eerste waarschuwingsbrieven de deur uitgaan", Rotterdam stelt een aanschrijving "in voorbereiding" te hebben en Utrecht verstuurt zijn aanschrijvingen "de komende tijd".

In de gemeente Arnhem voldoet 85 procent van de panden aan de verplichting, schrijft de gemeente. De zestig kantoorpanden die nog niet het juiste label hebben, krijgen daar "binnenkort" een brief over.

Ook de gemeente 's-Hertogenbosch laat weten toe te werken naar het "aanschrijven van de betrokken pandeigenaren". De gemeente Zwolle wil kantooreigenaren eerst een vooraankondiging sturen, om ze daarna pas aan te schrijven. "Het uitgangspunt is dat zo snel mogelijk moet worden voldaan aan de labelplicht."

Andere gemeenten lijken nog wat minder ver te zijn. De gemeente Nijmegen geeft aan nog geen resultaten te kunnen delen, omdat diens lokale omgevingsdienst eerst nog controles moet uitvoeren "om te beoordelen of wordt voldaan aan label C". De gemeente Apeldoorn stelt bedrijven in overtreding pas "later dit jaar" te benaderen, "waarbij de lijn is: eerst waarschuwen en in gesprek [gaan] en als laatste optie kan een last onder dwangsom opgelegd worden".

De gemeente Zoetermeer geeft aan nog "geen formele waarschuwingen" te hebben verstuurd. De lokale omgevingsdienst verzamelt volgens de gemeente momenteel informatie voor het bezoeken van kantoorpanden die niet voldoen. Dit kan volgens de gemeente "in 2023", maar ook nog in "volgende jaren" plaatsvinden.

Handhaven 'op een stimulerende manier'

De gemeente Enschede geeft aan nog geen "officiële waarschuwingen" te hebben uitgedeeld aan overtreders. Wel stelt de gemeente een themabijeenkomst te hebben georganiseerd, "waarbij we deze groep ondernemers in contact hebben gebracht met adviseurs die hen verder kunnen helpen".

Meer gemeenten geven aan ondernemers een eindje op weg te willen helpen. Zo organiseerde de gemeente Zaadstad afgelopen jaar meermaals online cursussen over dit onderwerp. De gemeente Amersfoort laat weten dat het "in eerste instantie op een stimulerende manier" handhaaft. Pandeigenaren in deze gemeente krijgen tot 1 juni om met een plan van aanpak te komen "om voor het einde van het jaar aan label C of beter te voldoen. In dat geval wordt geen handhavingsprocedure gestart. Vanaf 1 januari 2024 wordt er gehandhaafd."

De gemeente Eindhoven geeft aan "in contact" te zijn met kantooreigenaren die nog niet aan de energiewetgeving voldoen. Door de "problemen in de bouwsector", zoals een "tekort aan materialen", zouden trajecten "langer duren dan we gewend zijn". "We vragen regelmatig naar de stand van zaken." De gemeente stelt nog geen controles te hebben uitgevoerd. 92 procent van de kantooradressen in de gemeente zou op orde zijn.

Ook de gemeente Den Haag stelt "kantooreigenaren die zich spontaan melden" te willen helpen, voordat de gemeente waarschuwingen gaat geven. "Sommige panden kunnen eenvoudig en snel verduurzaamd worden", schrijft een woordvoerder. "Bij andere panden kan het wat langer duren vanwege ingrijpende maatregelen."

In Den Haag zien ze "al wel de effecten van het verbod", aldus de woordvoerder. "Eigenaren van kantoren melden zich spontaan met plannen om te kunnen voldoen aan de energielabelplicht en willen weten wat dit betekent voor de handhaving."

Streng optreden, maar met oog voor 'overmacht'

Veel gemeenten geven ook aan rekening te houden met ondernemers die door overmacht nog niet aan de regelgeving kunnen voldoen. Zo schrijft de gemeente Zoetermeer aan Business Insider: "Wanneer door overmacht of andere verzachtende omstandigheden niet voldaan is aan label C, worden deze omstandigheden meegenomen in de beoordeling. Anderzijds geldt ook dat de ODH [Omgevingsdienst Haaglanden, red.] strenger zullen [sic] optreden bij verwijtbaar gebrek aan handelen."

Ook de gemeente Groningen lijkt die kant op te willen gaan. De gemeente stelt kantooreigenaren die binnen een half jaar onvoldoende actie ondernemen een last onder dwangsom op te willen leggen. "We kiezen in eerste instantie voor een last onder dwangsom en niet voor het sluiten van de locatie om de huurders te ontzien. Om de eigenaren tot actie te bewegen zal de hoogte van de dwangsom in de orde van grootte van de maandelijkse huurinkomsten zijn."

De gemeente Haarlemmermeermeer verwacht eind 2023 de eerste lasten onder dwangsom op te leggen aan overtreders, mits die er tegen die tijd nog zijn.

Eind december meldde de NOS dat ook nog maar 55 procent van de kantoorpanden van de Rijksoverheid aan de energieregels voldoet. Een woordvoerder van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening zei tegen de omroep dat de overtreding "zo snel mogelijk, op een redelijke termijn" ongedaan zou worden gemaakt. Hoe het er nu voorstaat met de kantoorpanden van de Rijksoverheid is onbekend.

Wel zijn de kantoren van bedrijven die niet voldoen goed voor veel meer vierkante meters dan die van overheidsgebouwen, meldde het Kadaster in december. Bij bedrijfspanden gaat het om ruim 15 miljoen vierkante meter en bij onder meer particulieren en de overheid gaat het om 1 miljoen vierkante meter.

De gemeente Haarlem reageerde als enige grote gemeente niet op persvragen van Business Insider.

LEES OOK: Techpersoneel in Utrechtse kantoortoren werkt tussen 1.550 planten, bomen en struiken: zo’n kantoortuin vermindert stress, maar haalt weinig CO2 uit de lucht